Yazı içeriği
Stoa Felsefesine Artan İlgi
Son yıllarda Stoacılığa olan ilgi sadece akademik ve entellektüel çevrede değil, iş ve yatırım dünyasında da arttı. Artık iş adamları ve yatırımcılar da bu felsefedeki bilgeliğe başvuruyor. Jeff Bezos, Elon Musk, Bill Gates ve Warren Buffett, Stoacı ilkelere ve temel özelliklerine uygun yaşayan ünlülerden bazıları. Özellikle Warren Buffett’, Warren Buffett tarzını 2000 yıl öncenin Seneca’sına benzetmek yanlış olmaz.
Ben uzun yıllardır borsa yatırımcısıyım. Yatırım dünyasının iniş ve çıkışları ile baş etmek, özellikle ülkemizde, son derece zor bir iştir. İnsanı yıpratır; hayattan bezdirir. Pandemi sürecinde Stoa Felsefesi ile tanıştım ve bu felsefi anlayışın finansal yatırım alanına da uygulanabileceğini gördüm; bu felsefeden yararlandım. Umarım sizler de faydalanırsınız.
Duyguların yönetimine ve bize bağlı olan olgulara, yani gücümüz dahilinde olanlara odaklanan bu eski felsefenin, sakin ve rasyonel bir yaklaşımla parayı yönetmek için paha biçilmez dersler sağladığını düşünüyorum.
Şimdi, Stoa Felsefesinin temel ilke ve özelliklerini kendi finansal yatırım hayatınıza dahil etmek için bundan uygun zaman olamaz. Zor zamanlardayız; fakat yol gösterici bir öğretiye sahibiz.
Seneca’nın öğretisi paranız ve yatırımlarınızla daha dikkatli ve dengeli bir ilişki geliştirmenize yardımcı olabilecek, sizi başarıya götürecek 10 temel Stoacı ilkeyi içeriyor. Bu ilkeleri Warren Buffett’ın yatırım tarzı ile karşılaştırarak inceleyelim.
Stoacı Yaşam İlkeleri İle Warren Buffett Tarzı Zenginlik Yaratmak İçin 10 Ders.
1. Stoacı Finansal Başarı: Erdemli Olmayı Amaç Edinin.
İnsan davranışları “akıl, duygu ve arzu” üçgeninde döner. Bilgelik aklın, cesaret duyguların, ölçülü ve adil olmak bu üçünün birlikte çalışmasının sonucudur. Arzularınızı ve duygularınızı akılla dizginlerseniz başarı sizin için uzak bir ihtimal değildir. Bu Stoacı bilgenin temel özelliğidir. Bu dört erdem, finansal yatırımlara uygulandığı zaman sağlam ekonomik kararlar almak için güçlü bir rehber haline gelir.
Finansal bilgelik, yatırım kararlarında rasyonel davranmaktır. Kendimizi finansal konularda eğitmeyi ve bilinçli seçimler yapmayı içerir. Önemli finansal kararlar vermeden önce genel ekonomik konjonktürü ve yatırım seçeneklerini iyi anlamalısınız.
Finansal cesaret, hesapsız risk alma değil, duygularınızı farkederek bu duyguları aklın hizmetine vermektir. Finansal davranış sizi başarıya taşır. Yatırım yaparken başarılı olmak tutum ve davranışlarla ilgilidir.
Finansta ölçülülük, tasarruf ettiğiniz para ile makul hedefler gözeterek yatırım yapmayı içerir. Çok kazanma hırsı en büyük düşmanınızdır.
Finansta adalet, etik uygulamalara dönüşür. Dürüst insanlarla çalışın; dürüst şirketlere yatırım yapın. Yaptığınız seçimlerin toplumsal etkilerini de düşünmelisiniz.
Warren Buffett bu ilkelere uygun hareket eden mükemmel bir örnektir. O şansa değil, kendi araştırmalarına ve uzun vadeli hedeflerine göre hareket eder. Buffett, dürüstlük ve etik değerlere sahip olmanın yatırım ve iş dünyası için temel olduğunu sıklıkla belirtir. İş ahlakı ve güvenilirliğe verdiği önem, başarılı olmasının en büyük nedenlerinden biridir.
2. Finansal Stoacılığın Temeli: Sade ve Basit Yaşayın
Seneca’nın ve diğer Stoacı filozofların yaşam tarzındaki basitlik ve sadelik, finansal sağduyunun temel taşıdır. İhtiyaçlar ve arzular arasındaki farkı anlamayı ve birincisine öncelik vermeyi içerir. Bu, ihtiyaçlarınızı karşılarken tutumlu olma ve sahip olduklarınızdan memnuniyet duymak anlamına gelir. Gereksiz harcamalardan kaçınarak tasarruf edersiniz ve hayattaki daha basit şeylerle şükran ve tatmin duygusu geliştirirsiniz.
Seneca Ahlak Mektupları’nda; “Zenginliğin kanatları altındayken yozlaşmamak büyük bir iştir. Zenginlik içinde fakir olan kişi, büyük bir insandır” diye yazar (Ahlak Mektupları-20).
Warren Buffett, şu anki net değeri 135 milyar dolara yaklaşan servetine rağmen, 60 yıl önce sadece 31.500 dolara satın aldığı Omaha’daki evinde yaşıyor. Gezegendeki en zengin insanlardan biri; ancak eski bir arabaya biniyor, hamburger yiyor ve kola içiyor.
3. Stoacı Kontrol İkilemi: Size Bağlı Olana Odaklanın
Stoacılar, enerjinizi kontrolünüzdeki şeylere odaklamanızı ve kontrol edemeyeceğiniz şeyleri olduğu gibi kabul etmenizi önerir. Bu yaklaşım, finans alanında ekonomiyi veya piyasa dalgalanmalarını kontrol edemeyeceğiniz; ama yatırımlarınızla ilgili tepkilerinizi, kararlarınızı ve eylemlerinizi yönetebileceğiniz anlamına gelir. Harcama alışkanlıklarınız ve yatırım tercihleriniz gibi neyi etkileyebileceğinize odaklanarak finansal belirsizliklerle daha etkili bir şekilde baş edebilirsiniz.
Warren Buffett, piyasa dalgalanmalarına takılmak yerine şirketin temel değerlerine ve yönetimin becerilerine odaklanır. Yatırımlarını yaparken, fiyat değişimlerini izlemeye, tahmin etmeye ve ummaya ya da piyasa hareketlerini öngörmeye hiç enerji harcamaz. Şirketin uzun vadeli büyüme potansiyeline ve gücüne dikkat eder.
4. Finansal Sıkıntıda Stoacı Teknikler: Güçlüklere ve Krizlere Hazır Olun
Stoacılar, finansal olanlar da dahil olmak üzere yaşamın zorluklarını öngörmeyi ve bunlara hazırlanmayı savunur. Kullandıkları temel teknik ise “olumsuzu canlandırma tekniğidir."
Bu teknik, karşılaşılabilecek zorlukların zihinsel provası yapılarak krizlere fikren hazırlanmayı mümkün kılar. Böylece gelecek endişesinin Stoacının huzur ve dinginliğini bozmasına engel olunur ya da yaşanan olayın Stoacı üzerindeki etkisi azaltılır. Öngörülen kriz veya fırsat anlarında karar zamanlarını belirlemek ve karar kriterleri oluşturarak eyleme geçmek, belirsizliklere ve krizlere hazır olmak için ikinci şarttır.
Uzun vadeli yatırım yapmak krizlerden kaçmanın en uygun yoludur. Ayrıca kriz zamanlarını fırsata çevirmek için yatırımınızın belli bir yüzdesi ile nakit fon oluşturmak ve ekonomik zorluklarla başa çıkmak için bir stratejiye sahip olmak bu hazırlığın temel unsurlarıdır.
Epiktetos "Önemli olan size olan şey değil, ona nasıl tepki verdiğinizdir." diye yazar. Bunun anlamı; finans ve yatırımda, krizleri finansal felaket olarak görmek değil, büyüme fırsatları olarak görmektir.
Warren Buffett sabırlıdır. Herkes kötümser olduğunda sevinir, çünkü iyi hisseleri kelepir fiyatına satın almanın zamanı gelmiştir. Piyasanın ne zaman yükselip ne zaman düşeceğini tahmin etmekle uğraşmaz. İyi şirketlere yatırım yapar ve bekler.
5. Stoacı Risk Azaltma: Ölçülü Olun
Stoacılar için dengeli bir yaşam; makul olan, arzu ve isteklerde aşırıya kaçmayan bir yaşamdır. Ölçülülük bir şeyi berbat etmeden, pahalıya mal etmeden ve sonrasında pişman olmadan keyfini çıkarmanın yoludur. Finansal alanda ölçülü olmak, makul kazançları hedeflemek, yatırım portföyünüzde çeşitliliğe önem vermek, aşırı risk almaktan kaçınmak, uzun vadeli bir strateji oluşturabilmek demektir.
Para yönetimine ölçülü, dengeli ve bilinçli bir yaklaşım geliştirerek, finansal zorluklarda sakin bir şekilde dayanma gücü kazanırsınız. Seneca'nın yazdığı gibi, "Eğer insan hangi limana yelken açtığını bilmiyorsa, hiçbir rüzgar ona fayda sağlamaz.” (Ahlak Mektupları-71)
Warren Buffett, çeşitlendirilmiş bir portföyü tercih eder. İlk amacı sermayesini korumaktır. Bunun için iyi analizle güçlü yatırımlar yapar. Bu, ölçülülük ve risk yönetimi ile uyumludur.
6. Stoacı Kader (Amor Fati) Anlayışının Gücü: Soğukkanlı Kalın
Stoacılar, hayatın geçiciliğini ve bize getirdiklerini sükunetle kabul etmeyi önerir. Bu, finansal alanda kayıpları ve başarısızlıkları kabul etmek ve bu deneyimlerden ders çıkarmak anlamına gelir.
Aldığınız yanlış bir finansal karar sizi zarara uğratabilir. Bu piyasanın doğasında vardır. Önemli olan doğru kararların yanlış kararlardan daha çok olmasıdır. Birçok şeyin ters gitmesini sorun etmeyin. Zamanın yarısında yanılabilir, buna rağmen bir servet kazanabilirsiniz.
Warren Buffett, başarısız yatırımlarından ders çıkarmış ve daha iyi kararlar vererek başarılı olmuştur. Yatırım dünyasında hata yapmanın kaçınılmaz olduğunu kabul etmek, uzun vadede başarı için önemli bir yaklaşımdır.
7. Stoacı Hedef: İçsel Huzuru Ön Planda Tutun
Stoacılar, içsel huzura ve dinginliğe ulaşmanın mutluluğun anahtarı olduğunu kabul ederler.
Finansal özgürlük arayışında da yalnızca maddi kazançlar peşinde koşmaktan ziyade, zihinsel huzura önem vermek gerekir. Sizi huzursuz edecek yatırım alışkanlıklarından kaçının.
Finansal yatırımlarınızı hayatınızın merkezine yerleştirmeyin (Eğer işiniz bu değilse). Bu etkinliğinizi kendinizi geliştirmek ve gelecekte daha özgür olmak için yaptığınız bir faaliyet olarak görün. Yaptığınız finansal yatırımlar nedeniyle uykularınız kaçıyorsa, ya yatırım yapmayın ya da yatırım tarzınızı değiştirin.
Warren Buffett'in sade yaşam tarzı, kamuoyuna huzurlu bir insan görüntüsü vermesi, Stoacı bir yaklaşımı benimsemesinin sonucudur. Bu, finansal başarıya rağmen mütevazı ve huzurlu bir hayatın mümkün olduğunu gösterir.
8. Finansal Memnuniyetin Sırrı: Minnettarlık Duymayı İhmal Etmeyin
Stoacı minnettarlık, finansal stresi artıran daha fazlası için sürekli arzuya karşı güçlü bir panzehir sunar. Finansal hedeflerinize ulaşmak için çalışmaya devam ederken sahip olduklarınızın değerini takdir ederek minnettarlık duyabilirsiniz.
Ne kadar küçük olursa olsun, mevcut finansal başarılarınızı düşünerek minnettarlık hissi geliştirin. Bu uygulama, parasal kaynaklı kaygı ve korkuyu azaltmanıza, memnuniyet hissinizin artmasına yardımcı olur.
Maddi varlıklardan ziyade deneyimlere ve ilişkilere odaklanın. Araştırmalar sürekli olarak hayatın sosyal yönüne ve iyi ilişkilere harcanan zamanın bir şeyler biriktirmekten daha kalıcı mutluluk getirdiğini gösteriyor.
Epiktetos’un dediği gibi: ”O, sahip olmadığı şeyler için üzülmeyen, sahip olduğu şeyler için sevinen bilge bir adamdır."
Warren Buffett, kitaplarında açgözlü olmamanın, beklentileri makul düzeyde tutmanın veya azaltmanın mutlu olmanın en garanti yolu olduğunu söylüyor.
9. Paylaşma ve Toplumsal Sorumluluk: Cömert Olun
Dış unsurlara önem vermemek ve cömertlik, Stoa Felsefesinin en önemli özelliklerinden biridir. Bize verilen her şey “Tanrı” tarafından ödünç verilmiştir. Bunların bir kısmını ihtiyacı olanlarla paylaşmak topluma karşı sorumluluğumuzdur. Bu özellik, servetinizi korurken aynı zamanda paylaşmanın yollarını bulmak ve cömertliğinizi göstermekle ilgilidir. Bu, gelirinizin bir kısmını hayır işleri için ayırmak veya ailenizi ve yakınlarınızı desteklemek anlamına gelir.
Warren Buffett’ın gelirinin bir kısmını hayır kurumlarına bağışladığı biliniyor. Sadece 2024 yılı içinde bir hayır kurumuna 5,3 milyar dolar bağışladı. Bu da almak kadar vermenin de önemini gösteriyor.
10. Stoacı Rol Model: Başarılı Yatırımcıları Örnek Alın
Seneca, karakterimizi ona göre düzenleyebileceğimiz bir rol modele sahip olmamız gerektiğini; cetvel kullanmadıkça çarpık yanlarımızı düzeltemeyeceğimizi söylüyor.
Ayrıca rol model seçimi yanında denenmiş yazarları okumanın da başarılı olmak için yararlı olacağını belirtiyor.
Rol model seçmek işleri kolaylaştırabilir. Finansal yatırımlarınızda kafanız karıştığında doğruyu bulmak için seçtiğiniz rol modelin benzer durumlarda nasıl davrandığını öğrenerek kendinizi ve refahınızı geliştirebilirsiniz.
Warren Buffett’in hocası Benjamin Graham’ı örnek aldığı biliniyor. Finansal alanda Warren Buffett da sizin için iyi bir rol model olabilir; ya da siz kendi karakterinize ve yatırım tarzınıza uygun bir rol model bulabilirsiniz. Yatırımlarınızda onları örnek alabilir; kitaplarını okuyarak kendi stratejinizi geliştirebilirsiniz.
Stoacı İlkeler İle Yatırım Dersleri
Stoacılığın bilgeliği, finansal zorlukların üstesinden gelmek için sağlam bir çerçeve sunar. Stoa Felsefesinin ilke ve özellikleri, Warren Buffett tarzı ve tavsiyeleri ile birleştiğinde, duyguları yönetmek, uzun vadeli düşünmek, erdemle hareket etmek, minnettarlık duymak gibi temel konularda önemli dersler sağlar.
Sonuç olarak; bu felsefenin ilkeleri ve Buffett'in uygulamalarını göz önünde bulundurarak, finansal dünyada özgüvenli ve daha başarılı bir strateji oluşturabilirsiniz.
Marcus Aurelius'un sözleriyle, "Mutlu bir hayat kurmak için çok az şeye ihtiyaç vardır; hepsi kendi içinizde, düşünme biçiminizdedir." Finansal alanda Stoa Felsefesinin ilke ve temel özelliklerini içeren bir yaklaşım benimseyerek, her ekonomik koşulda memnuniyet ve başarı bulabilirsiniz.
Faydalanılan Kaynaklar
6. Robert G.Hagstrom, (2023), Warren Buffett Tarzı
Comments